Sự xuất hiện của Ronald Koeman trên băng ghế huấn luyện Barcelona vào tháng 8 năm 2020 đánh dấu một giai đoạn chuyển mình đầy biến động, đặc biệt là về mặt chiến thuật. Đến trong bối cảnh CLB vừa trải qua thất bại thảm hại 2-8 trước Bayern Munich và đối mặt nhiều vấn đề nội bộ, chiến lược gia người Hà Lan được kỳ vọng sẽ mang đến những thay đổi cần thiết để vực dậy đội bóng.
Một trong những thay đổi rõ rệt và gây chú ý nhất chính là việc Koeman mạnh dạn từ bỏ sơ đồ 4-3-3 truyền thống, vốn đã trở thành bản sắc của Barcelona trong nhiều năm, để chuyển sang hệ thống 4-2-3-1. Mục tiêu chính của sơ đồ này là tạo ra sự cân bằng tốt hơn giữa tấn công và phòng ngự, đồng thời tìm cách tối ưu hóa vai trò của các cầu thủ chủ chốt. Với hai tiền vệ trung tâm (double pivot) lùi sâu, Koeman muốn tăng cường khả năng che chắn cho hàng phòng ngự và kiểm soát khu vực giữa sân. Lionel Messi thường được bố trí chơi tự do ở vị trí số 10 hoặc tiền đạo ảo, trong khi hai cánh được đảm nhiệm bởi các cầu thủ chạy cánh có tốc độ và khả năng tạo đột biến.
Sơ đồ chiến thuật 4-2-3-1 của Barcelona dưới thời HLV Ronald Koeman thể hiện sự thay đổi rõ rệt so với 4-3-3 truyền thống
Bên cạnh thay đổi về sơ đồ, Koeman cũng cố gắng áp đặt một lối chơi trực diện và giàu cường độ hơn. Thay vì quá chú trọng vào việc kiểm soát bóng và những đường chuyền ngắn phức tạp như triết lý tiki-taka trước đây, Barcelona dưới thời Koeman thường xuyên thực hiện những đường chuyền dài vượt tuyến nhanh hơn, hướng bóng thẳng đến khung thành đối phương. Ông cũng yêu cầu các cầu thủ pressing quyết liệt hơn ngay trên phần sân đối phương để đoạt lại bóng nhanh chóng và chuyển đổi trạng thái hiệu quả. Tuy nhiên, việc triển khai pressing tầm cao này không phải lúc nào cũng đồng bộ và hiệu quả như mong đợi.
Trong hệ thống chiến thuật của Koeman, vai trò của Frenkie de Jong trở nên cực kỳ quan trọng. Tiền vệ người Hà Lan không chỉ đơn thuần là một tiền vệ trụ thu hồi bóng hay điều tiết nhịp độ, mà còn được khuyến khích dâng cao, tham gia vào các pha tấn công và thậm chí xâm nhập vòng cấm để ghi bàn. Sự đa năng, khả năng thoát pressing và những pha kéo bóng của De Jong là yếu tố then chốt giúp Barcelona triển khai lối chơi từ tuyến dưới và tạo ra sự liên kết giữa các tuyến.
Tiền vệ Frenkie de Jong đóng vai trò trung tâm trong sự thay đổi chiến thuật của Barcelona dưới thời Koeman với khả năng kéo bóng
Một điểm đáng chú ý khác trong giai đoạn Koeman nắm quyền là việc ông mạnh dạn trao cơ hội cho các tài năng trẻ từ lò La Masia như Pedri, Ronald Araújo, Óscar Mingueza và sau này là Gavi. Pedri nhanh chóng trở thành nhân tố không thể thiếu ở hàng tiền vệ với kỹ thuật, nhãn quan chiến thuật và sự thông minh trong lối chơi, phù hợp với cả sơ đồ 4-2-3-1 lẫn khi đội chuyển sang các hệ thống khác. Sự tin tưởng vào các cầu thủ trẻ không chỉ mang lại làn gió mới cho đội hình mà còn phần nào định hình lại tương lai của CLB trong bối cảnh khó khăn về tài chính.
Tuy nhiên, giai đoạn của Koeman cũng chứng kiến sự thiếu ổn định về mặt chiến thuật. Tùy thuộc vào đối thủ và tình hình lực lượng (đặc biệt là các ca chấn thương), ông cũng linh hoạt thử nghiệm các sơ đồ khác như 3-5-2 hay 3-4-3. Sơ đồ 3 trung vệ từng có giai đoạn mang lại hiệu quả nhất định, đặc biệt trong việc gia cố hàng thủ và giải phóng vai trò tấn công của các hậu vệ biên. Dù vậy, sự thay đổi liên tục này đôi khi khiến lối chơi của Barcelona trở nên thiếu nhất quán và dễ bị bắt bài. Những hạn chế về chiều sâu đội hình ở một số vị trí cũng khiến việc vận hành chiến thuật của Koeman gặp nhiều khó khăn.
Huấn luyện viên Ronald Koeman đang chỉ đạo chiến thuật cho các cầu thủ Barcelona bên đường biên trong một trận đấu thể hiện sự nỗ lực thay đổi
Nhìn chung, Ronald Koeman đã nỗ lực thực hiện những thay đổi đáng kể trong chiến thuật của Barcelona, chuyển từ sơ đồ 4-3-3 sang 4-2-3-1, ưu tiên lối chơi trực diện hơn, đề cao vai trò của Frenkie de Jong và trao cơ hội cho các cầu thủ trẻ. Mặc dù có những thành công nhất định (như chức vô địch Cúp Nhà Vua 2020-21), sự thiếu ổn định, kết quả không như kỳ vọng ở các đấu trường lớn và những vấn đề ngoài chuyên môn đã dẫn đến sự kết thúc nhiệm kỳ của ông vào tháng 10 năm 2021. Dù vậy, những điều chỉnh chiến thuật mà Koeman thực hiện đã đặt nền móng cho giai đoạn tái thiết tiếp theo của đội bóng xứ Catalan.
